Een vergelijking tussen Heidegger en Zen

Lezing gehouden bij de Vereniging voor Wijsbegeerte Den Haag, 15-11-2011

 

Arnold Ziegelaar

1. Vooruit of achteruit

Veel mensen willen liever niet achteruit rijden als ze in de trein zitten. Als een groepje reizigers gezamenlijk plaatsneemt vragen ze aan elkaar: vind je het vervelend om achteruit te rijden? Sommigen willen het echt niet. Blijkbaar is er iets mee, maar wat? Een mogelijke verklaring is dat mensen gewend zijn om vooruit te gaan: we lopen, fietsen, en rijden meestal vooruit. Dus het doorbreken van die gewoonte gaat met enig onbehagen gepaard.

                Een andere verklaring, voor het doel van deze lezing interessant, doet een beroep op de verbinding tussen tijd en ruimte in elke beweging: als we vooruit bewegen, is wat we zien dat wat ons nadert, waarvan de invloed op ons gezichtsveld toeneemt. Als we vooruit rijden, zien we dat wat op ons toekomt, het toekomstige. We ervaren de overgang van afwezigheid naar aanwezigheid, de overgang van het toekomstige dat heden wordt.

                Als je achteruit rijdt, zie je dat waarvan de invloed op het gezichtsveld afneemt, dat langzaam maar gestaag uit het zicht verdwijnt. In het achteruit rijden ervaren we de tegenovergestelde overgang: van aanwezigheid naar afwezigheid, van heden naar verleden. (more…)