De Tijd Zelf
10 colleges bij de HOVO Leiden
Filosofie van de tijd – Universiteit Leiden
De wereld als hyperchaos
10 colleges bij de HOVO Vrije Universiteit
De wereld als hyperchaos | fysiek HOVO Amsterdam – Vrije Universiteit Amsterdam
Aardse mystiek
6 colleges in Amersfoort (HOVO Utrecht)
Aardse mystiek – van verbijstering naar verwondering – HOVO Utrecht : HOVO Utrecht
De wandelaar en zijn schaduw
10 colleges in Tilburg
De filosofie van Arthur Schopenhauer
Natuur en Bewustzijn
HOVO Leiden
vanaf maandag 2 februari 2026
Als we nadenken over wat wij als mensen zijn, dan is een mogelijk antwoord: we zijn natuur en bewustzijn, lichaam en ziel/geest. Dit onderscheid is van meet af aan een belangrijk onderwerp in de filosofie. Het denken over de relatie tussen fysische werkelijkheid en bewustzijn is de laatste decennia weer volop in de belangstelling. Sinds David Chalmers’ baanbrekende boek The conscious mind uit 1996 is het onderwerp ook in de op de natuurwetenschap georiënteerde filosofie aan de orde. Deels voortbouwend op oudere opvattingen die teruggaan naar de Griekse Oudheid, worden nieuwe formuleringen en varianten gegeven van principiële posities die men onder drie categorieën kan samenvatten: fysicalisme, idealisme en dualisme. Deze collegereeks zal gaan over deze drie posities en tracht met argumenten hard te maken dat een vorm van dualisme de juiste theorie is. Er zijn belangrijke argumenten tegen fysicalisme en tegen idealisme en de argumenten tegen dualisme kunnen gerelativeerd worden door in te zien dat dualisme niet één theorie is, maar een familie van theorieën die een gemeenschappelijk uitgangspunt hebben: bewustzijn is niet herleidbaar tot fysisch proces en fysisch proces is niet herleidbaar tot bewustzijn. Ruimte, tijd en bewustzijn zijn oorspronkelijke dimensies die in relatie tot elkaar staan. We onderzoeken deze opvattingen aan de hand van denkers uit verleden (Plato, Descartes) en heden (Chalmers, Meillassoux, Kastrup). We onderzoeken de relaties met de evolutieleer en met religieuze noties van voortbestaan.
Aardse mystiek
HOVO Utrecht in Amersfoort
| startdatum: 6 februari 2026 |
Aardse mystiek in filosofie, poëzie en schilderkunst – HOVO Utrecht : HOVO Utrecht
Aardse mystiek is een moderne vorm van bezinning die niet uitgaat van een God of van een heilig geschrift, maar van de dimensies van het aardse bestaan. Het komt voort uit verwondering over het bestaan en uit een besef van de grenzen van het denken. In dit tweede deel van deze cursus kijken we naar de artistieke aspecten van aardse mystiek.
Het aardse bestaan wordt gevormd door de dimensies van leven en dood, ruimte, tijd, bewustzijn, kleur, klank, eenzaamheid en innigheid. De filosofie van aardse mystiek onderzoekt een levensbeschouwelijk domein dat losstaat van traditionele religies. Het heeft raakvlakken met bepaalde Oosterse benaderingen, maar baseert zich daar niet op. Het bouwt voort op ideeën uit de Europese geschiedenis en wordt gevoed door ervaringen, filosofische overwegingen en kunstwerken.
In zes bijeenkomsten bespreekt Arnold Ziegelaar de artistieke aspecten van de aardse mystiek. Wat zeggen sommige schilderijen en gedichten ons over het mysterie van het bestaan? Hoe brengen ze het onuitsprekelijke ter sprake? Daarvoor kijken we naar het werk van schilders als Vermeer, Friedrich, Cézanne, Rothko en Anselm Kiefer en gedichten van Hölderlin, Van Ostaijen, Vasalis, Pessoa en Kouwenaar.