Het moeilijke probleem van het bewustzijn

In de afgelopen twee decennia heeft in de Engelstalige filosofie een herleving van het lichaam-geest-probleem plaatsgevonden. Deze herleving is ontstaan doordat tegen de behaviouristische en fysicalistische orthodoxie, die dominant was in de 20^e eeuw, belangrijke argumenten zijn ingebracht. Deze argumenten lijken te betekenen dat bewustzijn niet (volledig) gereduceerd kan worden tot gedrag en/of hersenprocessen. Een beginpunt van deze ontwikkeling is het boek The conscious mind uit 1996 van de Australische filosoof David Chalmers. Hij muntte het idee van ‘the hard problem of consciousness’: het probleem dat we subjectief bewustzijn niet kunnen verklaren uit de elektrochemische processen van de hersenen. De argumenten die hij daarvoor gebruikt worden nog steeds bediscussieerd. In het kielzog van Chalmers hebben andere denkers alternatieve theorieën ontwikkeld zoals epifenomenalisme, panpsychisme en eigenschapsdualisme.  In deze collegereeks wordt een beeld gegeven van deze nieuwe ontwikkeling. We plaatsen deze in een verband met de historische opkomst van het moderne lichaam-geest-probleem in de 17^e eeuw bij Galilei en Descartes. We vragen ons af wat we onder fysicalisme kunnen verstaan en waarom het lijkt te falen als uiteindelijke opvatting over bewustzijn. We onderzoeken genoemde alternatieve theorieën en de argumenten ervoor en proberen tot een afweging te komen. We bespreken historische denkers als Rene Descartes, Leibniz, Spinoza en Kant en hedendaagse denkers als Chalmers, Nagel, Strawson, McGinn, Goff en anderen.

College 1-2: Het ontstaan van het moderne lichaam-geest probleem in de 17^e eeuw: Galilei, Descartes, Hobbes, Spinoza, Leibniz en Kant.

College 3: Wat is bewustzijn? Definities, Qualia, verklaring

College 4: Wat is fysicalisme? Hempel’s dilemma, identiteitstheorie, emergentisme.

College 5-6: Problemen met het fysicalisme: zombie-argument, kennis-argument, transparantie-argument, personalistisch argument

College 7-8: panpsychisme. over de psychische aard van de fysische werkelijkheid, het combinatieprobleem en het bewustzijn van de kosmos.

College 9. Eigenschapsdualisme. Psychofysische wetten, bewustzijn en de interpretatie van de quantummechanica.

College 10 . Afweging en voorlopige conclusie

HOVO Brabant 

https://www.hovobrabant.nl/cursussen/1093-leergang-filosofie-deel-2

Waarom bestaat de wereld?

Filosofie van het bestaansmysterie

Waaruit de schepping is opgerezen?
Misschien heeft ze zichzelf geschapen- of misschien ook niet
Hij die in de hoogste hemel op haar neerkijkt,
hij alleen weet het- of misschien ook niet.

Rigveda (1500 v.Chr.)

De vraag naar de oorsprong van de wereld is al zo oud als de mensheid en werd eerst besproken in  mythologie en religie. Langzamerhand werd de vraag onderwerp van filosofie en wetenschap. In deze cursus  kijken we vooral vanuit de moderne filosofie en wetenschap naar deze vraag. We onderzoeken verschillende antwoorden die op de vraag gegeven zijn. Men heeft geprobeerd de vraag te beantwoorden vanuit God, vanuit linguïstische analyse,  vanuit de moderne fysica en vanuit de wiskunde. Al deze antwoorden proberen we te evalueren op plausibiliteit. Ook bespreken we de mogelijkheid dat de vraag principieel onbeantwoordbaar is en onderzoeken we wat de aard van deze onbeantwoordbaarheid is. We bespreken denkers als Parmenides, Plotinus, Anselmus, Spinoza, Leibniz, Kant, Wittgenstein en de hedendaagse denkers als Van Inwagen en Meillassoux. Ook hedendaagse kosmologen als Hawking, Vilenkin, Krauss en Tegmark komen aan het woord.  Een cursus voor iedereen die zich opnieuw wil bezinnen op de oorsprong van ons bestaan. 

Opzet van de colleges

1. Inleiding in de grondvraag als waaromvraag
2. Een taxonomie van antwoordstrategieën.
3. Consistentie van het idee van het absolute niets
4. Het wegnemen van ruimte, tijd en bewustzijn
5. Het idee van een absolute oorsprong
6. De crisis in dat idee bij Kant
7. Moderne pogingen tot noodzakelijk bestaan
8. Platonisme in de natuurwetenschap
9. Naturalisme
10. Het bestaan

HOVO Leeuwarden

https://hovonoordnederland.nl/cursussen/212-waarom-bestaat-de-wereld

Zijn, Tijd en Leegte

Een vergelijking tussen oosterse en westerse filosofie, deel 2

Zijn, tijd en leegte zijn kernwoorden van het filosofische denken, zowel in het oosten als in het westen. In deze collegereeks onderzoeken we fundamentele gedachtegangen rond deze woorden in hun onderlinge samenhang. Doel van de cursus is het ontdekken van verschillen en overeenkomsten tussen oosterse en westerse denkers en daarmee het verdiepen van onze levensbeschouwing.

In het westen staat Zijn, en daarmee samenhangende begrippen als ‘eeuwigheid’ ,‘substantie’ en ‘God’ van meet af aan centraal. Dit begint bij Parmenides en Plato. Nadruk op het (Bewust-)Zijn vinden we ook in de Vedantafilosofie van Shankara en veel later bij Heidegger.

Het niets en de leegte worden in het westen ervaren als negatief, als gebrek. In het moderne westerse denken vanaf Schopenhauer en Nietzsche komen deze steeds meer naar voren als oorspronkelijke aspecten van de wereld. Daarmee kan men spreken van een zekere toenadering van het westers denken naar het oosterse (Zen)boeddhisme waarin deze noties al veel eerder belangrijk waren. In het oosten zijn leegte en niets inherent aan het kosmisch bestaan. Om opvattingen over zijn en leegte te onderzoeken is tijd een belangrijk scharnierpunt omdat in tijd zijn en niets verenigd lijken: zij betreft de overgang van zijn naar niet-zijn en niet-zijn naar zijn. De tijd denken is dus zijn en niets in samenhang brengen.

In de cursus bespreken we grondgedachten van westerse denkers als Parmenides, Plato, Thomas, Spinoza, Nietzsche en Heidegger en van oosterse denkers zoals Shankara (rond 800), Dogen (1200-1253), Masao Abe (1915-2006) en Byung-Chul Han (geb,1959).

Globale opbouw:

College 7: Leegte in het Zenboeddhisme: D.T. Suzuki

College 8:  Leegte in het Zenboeddhisme: Masao Abe

College 9: Leegte in het Zenboeddhisme: Byung Chul Han

College 10: Tijd bij Heidegger en Dogen

College 11: Tijd bij Kierkegaard en Nietzsche

College 12: Tao, zijn en niets

https://www.hovoutrecht.nl/cursus/zijn-tijd-en-leegte-2/#description